مورخان در مورد وجه تسميه ملاير نظرهاي مختلفي ارائه داده‌اند . از جمله اين كه در زمان مادها با روشن كردن آتش بر روي تپه‌ها و كوه‌هاي آن اخبار را به ساير مناطق مي‌رساندند؛ از اين رو آن‌جا مل‌آگر به معني تپه آتش ناميده شد
روايت ديگري مي‌گويد كه در زمان حمله اعراب به ايران هنگام عبور از اين منطقه به آب دست نيافته بودند و به همين دليل آن را « ماء‌لايُري» خواندند ، يعني آب ديده نمي‌شود و به همين نام معروف شده و ملاير كنوني صورتي از آن عبارت است : ملاير از زمان‌هاي بسيار دور منطقه‌اي آباد و پرجمعيت بوده است . اسامي بعضي از روستاها مانند مانيزان ، گوراب، اسكنان و ابنيه و آثار تاريخي به جاي مانده منطقه از جمله دژگوراب و تپه نوشيجان حاكي از قدمت تاريخي اين منطقه است. بناي شهر فعلي ملاير با حكومت فتحعلي شاه قاجار در سال 1188 هجري مقارن است كه توسط محمدعلي ميرزا دولتشاه احداث شد و نخست به نام باني آن دولت‌آباد خوانده شد، و سپس با انقراض سلسله قاجاريه به ملاير مغيير نام يافت.
نوع بنا : تاریخی
قدمت : حكومت فتحعلي شاه قاجار
تور داخلی
تور افغنستان
